Afgelopen weekend vertrouwde iemand mij toe: JP, ik ben zo dankbaar dat ik van het opgroeien van mijn kinderen echt alles heb meegemaakt, ik was overal bij. Want ik heb daar altijd voorrang aan gegeven ten koste van een carrière en ook met minder- maar wel voldoende geld.” Eén dag later was ik bij een boekpresentatie waarbij de schrijver van het boek ten overstaan van tientallen mensen in de zaal waaronder de familie te kennen gaf spijt te hebben van het druk te zijn geweest met belangrijke dingen buitenshuis terwijl de kinderen opgroeiden. Misschien een mooi moment om eens nader te kijken naar wat Coornhert noemde: Het gevaar van de menselijke ambitie.
Ambitie laat zich per definitie niet vervullen
Iemand die ambitieus is, is nooit hier, die is altijd onderweg. Zo iemand racet en rent de hele tijd. Hoe kun je een haastig mens liefhebben? Let eens op ambitieuze mensen. Mensen die proberen iemand te zijn, zijn er beroerd aan toe omdat ze geen liefde krijgen, omdat ze niet kunnen liefhebben. Zo iemand heeft geen tijd. Of die denkt: later, wanneer het doel bereikt is zal ik kunnen ontspannen en tijd hebben om van iemand te houden. Maar daar komt niets van terecht omdat het doel onbereikbaar is: ambitie laat zich per definitie niet vervullen.
Het gevaar van de menselijke ambitie (1549) is een monumentale ets op twee platen. Allerlei soorten hoogwaardigheidsbekleders, mensen die ook op de maatschappelijke ladder hoog opgeklommen zijn, beklimmen een rots en trachten vervolgens over een smalle plank de afgrond over te steken. Slechts een gedeelte van hen bereikt veilig de overkant; de andere storten halverwege de diepte in, ontdaan van hun tekenen van waardigheid. Naast de afgrond, op veilige bodem, genieten mensen die minder ambitieus waren van een onbezorgd leven.
Als er aan één ambitie is voldaan steken er onmiddellijk duizend nieuwe ambities de kop op, er komt nooit een einde aan
Als er aan één ambitie is voldaan steken er onmiddellijk duizend nieuwe ambities de kop op. Er komt nooit een einde aan. Als je inziet wat ambitie is kun je daar nu op dit moment een einde aan maken. Hoe kun je liefhebben als je je energie op ambities richt? Ieder mens wil buitengewoon zijn. Dat is het ego – altijd maar proberen om iets bijzonders te zijn, altijd bang om niemand te zijn, altijd bang voor de leegte. Altijd maar proberen innerlijke leegte te vullen met het een of ander.
Iets bijzonders zijn
Ieder mens wil iets bijzonders zijn- en dat is de oorzaak van alle ellende, want het kán niet, je bent nu eenmaal niemand, ‘niet-zijn’ is de stof waaruit je gemaakt bent. Je bent niemand. Je bent geboren als een ‘niet-iemand’ – zonder naam, zonder vorm- je zult ook sterven, opgaan in de aarde als een ‘niet-iemand’.
Hier en nu
Als je iemand probeert te zijn, dan kun je niet liefhebben. Een ambitieus mens kan met geen mogelijkheid liefhebben. Eerst moet hij/zij iets aan die ambitie doen en daar van alles voor opofferen. Zo iemand offert de liefde op. Liefde is ontspanning en wij rennen achter een doel aan- er moet iets bereikt worden: geld, macht, aanzien, targets, politieke status. Hoe kunnen we nu liefhebben? We zijn niet in het hier en nu.
My Name is Nobody
Titelmuziek van de film My name is nobody van componist Ennio Morricone (1973)