WIJK AAN ZEE – Op vrijdag 14 juni om 20:30 wordt met een presentatie en aansluitend de installatie van het eerste beeld een ‘denkbeeldentuin’ geopend. De titel van het beeld is ‘Beschaving’. De presentatie in het Badgastenkerkje is in de vorm van een ‘bloemlezing waar diverse in- en omwoners van Wijk aan Zee aan bijdragen. Centraal staan het spelende kind, opvoeding, scholing, werk, corrumpering, vertwijfeling en het vinden van een nieuwe onschuld. Het in RVS en plastic uitgevoerde beeld van zo’n tweeënhalve meter hoog krijgt een plek buiten ieders directe uitzicht waar het wel vindbaar is. Het beeld wordt zonder kosten voor de gemeenschap opgeleverd.
Beeld ‘Beschaving’ geïnstalleerd
In Wijk aan Zee worden wel vaker beelden geplaatst zonder het ambtelijke comité van kunstkenners dat hier over gaat lastig te vallen, met andere woorden: zonder vergunning. Deze spontaan tot stand gebrachte kunstuitingen spelen allemaal in op de actualiteit, ze trekken bekijks, worden gesprek van de dag en komen veelal nationaal in het nieuws.
Voorbeelden van deze kunst vanaf de bodem zijn : ‘De Vuist’ gemaakt door het beroemde gezelschap Mutoid Waste Company op het Paasduin, het schilderij ‘Pilaarheilige Simeon’ van Jan van der Schoor bij hotel Sonnevanck die later verscheen als beeld van Sjanneke van Herpen bij een strandpaviljoen en sinds een tijdje staat de heilige inclusief waarschuwende vinger ook als muurschildering op het huis Manevanck in de Relweg naast de plaatselijke pizzeria.
Historie van illegale kunstuitingen
Wie even tijd neemt om er acht op te slaan zal zien dat in Wijk aan Zee het nodige buiten de wet wordt gebouwd, geproduceerd en geïnstalleerd. Zo ook de levensgrote Draak, die plotseling opdook in de dorpsweide toen deze onder water kwam te staan ten gevolge van anders bedoeld graafwerk. Zo verscheen op een dag zomaar de “Arc de Triomphe” van strandafval bij hotel Sonnevanck. En de complete beeldentuin Een zee van staal, die zonder gebruikelijke procedures in zeer korte tijd gerealiseerd werd en die tijdens de opening desondanks, mede daardoor, of juist daarom majesteitelijk werd goedgekeurd.
Vorig jaar werd in de duinen langs de Zwaanstraat dicht bij het strand illegaal een beeld geplaatst dat een afgeleide is van de hierboven genoemde “Vuist”. In het voorjaar van 2019 verscheen er rond Wijk aan Zee spontaan graffiti of in lokale spelling: ‘grafieti’. Spelende kinderen met een schepje en een gasmasker in de stijl van Banksy. Of de ‘ontvoering’ op het chesstournament van alle witte dames die alle schaakspellen incompleet maakten legaal was of niet mag je zelf bedenken. In het Gaasterbos legden vrijwilligers de afgelopen jaren een wandelpaden netwerk aan dat ruimhartig wordt gedoogd en waar op de illegale paden nu diverse officiële wandelroutes zijn uitgezet.
Zonder vergunning werken is verbindende factor
Het ontbreken van een goedkeuring ‘van bovenaf’ lijkt hier niet in het minst een belemmering voor het doen wat men wil doen.“ Als het niet kan zoals het moet dan moet het zoals het kan” sprak een voormalig eerste burger van Beverwijk in het openbaar doelend op de bouw van een nieuw strandpaviljoen. Het organiseren/faciliteren en gedogen van
illegaal bouwen ,illegaal uitstoten en illegaal uitbeelden maken in de IJmond het buiten de wet handelen tot een mainstream werkwijze. En omdat het in de diverse kringen en geledingen gebeurt, paradoxaal genoeg ook tot een verbindende factor.
Hoe ontwikkelt zich een mensenkind? Het is een tekst van Herman Hesse geweest die beschrijft hoe een mens tenminste drie fasen kan doorlopen. Hij stelt duidelijk dat hij deze fasen niet zelf uitgevonden heeft, maar dat hij ze in de meest verschillende culturen en vormen tegengekomen is.
‘De weg van de menswording begint met de onschuld (paradijs, kindertijd, voorfase zonder verantwoordelijkheid) Daarvandaan voert hij tot de schuld, tot het weten van goed en kwaad, tot de eisen van de cultuur, de moraal, de religies, van de idealen der mensheid. Voor ieder die deze trap met ernst en als apart individu doorleeft, eindigt hij ontegenzeglijk met vertwijfeling, namelijk met het inzicht dat er geen verwerkelijking van de deugd, geen volledige gehoorzaamheid, geen voldoende dienst mogelijk is, dat gerechtigheid onbereikbaar is , goedzijn onvervulbaar is. Deze vertwijfeling leidt of naar de ondergang ofwel naar een derde rijk van de geest, waarin wij een toestand beleven die boven moraal en wet uitgaat, en doordringen tot de ervaring van genade en verlossing.
Dit is op z’n Europees en bijna christelijk uitgedrukt. Het Indische brahmanisme heeft andere categoriën, die echter op geheel gelijke wijze geïnterpreteerd kunnen worden…
Om het nog eens te schetsen: de weg leidt van de onschuld naar de schuld, van de schuld naar de vertwijfeling , van de vertwijfeling of naar de ondergang, of naar de verlossing.
Tot zover kan ik de fasen van een menswording, van een ontwikkelingsgeschiedenis van de ziel kennen. Ik ken ze uit mijn eigen ervaren en ik ken ze uit de getuigenissen van vele andere zielen.
Steeds, in alle tijden van de geschiedenis en in alle religies en levensvormen, zijn dezelfde typerende belevenissen in dezelfde rangorde van trappen: verlies van de onschuld, trachten naar gerechtigheid onder de wet, daaruit volgende vertwijfeling door de vergeefse worsteling om door werken of door inzicht de schuld te boven te komen en eindelijk het opduiken uit de hel in een veranderde wereld en in een nieuwe wijze van onschuld. Honderdmaal heeft de mensheid in grootse zinnebeelden deze ontwikkelingsgang voor zich uitgebeeld: voor ons is het meest bekende beeld de weg van Adam in het paradijs tot aan de verloste christen’ ( Hesse, Tussen Oost en West, 61-64)
Deze drieslag van het menselijk bestaan zien we exemplarisch verbeeld in vele mythen en sprookjes. Daarin hebben vele culturen in eenzelfde type symbolen de gang van hun leven uitgebeeld. Het is eeuwenoud droommateriaal, ontleend aan één van onze basisfuncties. Dromen vertolken de diepste roerselen van de ziel en houden de dromer een spiegel voor ogen. Veel sprookjes geven antwoord op de vraag: hoe kom ik als mens tot mijn bestemming?
Sprookjes zijn toneelspelen in drie bedrijven, met als titel menswording. Ze beginnen meestal met een sfeer die als paradijselijk gekenmerkt kan worden. Er wordt een onschuldig geluk beschreven. Maar dat geluk wordt dan wreed verstoord en de onschuld gaat verloren. Soms sturen ouders hun kinderen bewust op een dwaalspoor, anderen verlaten zelf het paradijselijke pad en komen de wolf of de heks tegen.
We zitten dan midden in de tweede fase. Er gebeuren dan soms vreselijke dingen (gevechten op leven en dood, verbanningen, opgesloten worden, voorgoed inslapen, opgeslokt worden, enzovoort) maar op het hoogtepunt van de duisternis doet dan de derde fase haar intrede. De hoofdpersoon wordt verlost, ontmoet de wijze grootmoeder of moeder de geit of viert bruiloft. Er zijn hierop allerlei variaties mogelijk. Het sprookje beschrijft een rijpingsproces.
Een sprookje beschrijft in drie fasen van menswording drie vormen van bewustzijn: die van intuïtie, verstand en wijsheid. De mens gaat op zoek naar wijsheid, gesymboliseerd in de grootmoeder, maar aangekomen in het bos, gaat hij allerlei bloemen plukken en raakt verdwaald, zo verdwaald dat hij meent in de wolf de wijsheid te zien, doordat die zich voordoet als grootmoeder.
In het opgeslokt en opnieuw geboren worden, komen we het eeuwenoude symbool van sterven en verrijzen op het spoor. En welke voorzorgen men ook neemt (tegen Roodkapje wordt gezegd niet van de weg af te dwalen, Eva en Adam worden gewaarschuwd niet van de vrucht te eten, bij Doornroosje worden alle spinnewielen vernietigd) toch werk het levenslot zo, dát men van de appel eet, de wolf ontmoet, de bemeelde poot van de wolf voor de pot van de eigen moeder aanziet, de verboden deur opent enzovoort. In de ongeschonden eenheid van het bestaan van de held en de heldin ontstaat plotseling een scheur.
Ze stellen zich de duivelse vraag, eigenlijk de meest typisch menselijke vraag: waarom zouden we niet eten van de boom van kennis? Wie daarvan de vruchten eet, voelt zich echter plotseling vervreemd van de boom des levens, men raakt in ballingschap en gaat een tocht vol ontberingen tegemoet, op weg naar verlossing.